Project | Muziek in Dijklander Ziekenhuis

Het project Muziekmaatjes brengt live muziek naar kinderen en hun families op de kinderafdeling van het Dijklander Ziekenhuis in Hoorn. Van november 2024 tot oktober 2025 maken speciaal opgeleide muziekdocenten van Muziekschool Boedijn muziek met en voor kinderen en hun families op de afdeling.

De muzikale sessies vinden twee keer per week plaats. S’ochtends worden de muziekdocenten gebrieft door het medisch pedagogisch team om de muziek af te kunnen stemmen op iedere patiënt. Zo krijgt een pasgeborene rustige klanken te horen, een achtjarige een vrolijk en energiek liedje, en kan een tiener een ukeleleles volgen. Ouders worden gedurende de sessies aangemoedigd om mee te doen.

Het Muziekmaatjes-programma is een aanvulling op de zorg van medisch en verpleegkundig personeel en ondersteunt het welzijn van zowel de kinderen als hun families.
Lees meer over Muziekmaatjes in het artikel van het Noordhollands Dagblad.

Volgens projectleider Ciska Ruitenberg ontstond het idee voor het programma al in aanloop naar de Arts in Health zomerschool in juni 2024. Ruitenberg, een ervaren muzikant en muziekdocent, was in gesprek met Dijklander-kinderarts Noud Drewes, die graag live muziek wilde inzetten tijdens de behandeling en het herstel zijn jonge patiënten. Ruitenberg: “Als docent weet ik hoe live muziek de stemming van jongeren kan verbeteren. Het idee van een pilotprogramma in het ziekenhuis tilt dat naar een hoger niveau.”

Samen met Drewes en ziekenhuispersoneel ontwikkelde Ruitenberg een voorstel voor de pilot Muziekmaatjes, dat werd ingediend bij het VSBfonds, dat zich richt op projecten in het sociale domein. VSB werkt samen met Arts in Health Netherlands en Muziekmaatjes om de pilot te evalueren.

Het evaluatieonderzoek wordt uitgevoerd door Ferdinand Lewis (wetenschappelijk directeur van Arts in Health Netherlands) en onderzoeker Nina van den Berg. Van den Berg: “We evalueren de uitvoering en de impact van het programma. We kunnen straks zien hoe het programma werkt, wat er aangepast moet worden en hoe het duurzaam voortgezet kan worden.” Op termijn hopen de projectpartners het programma uit te breiden naar andere afdelingen, waaronder de kinderafdeling van de Dijklander-locatie in Purmerend.

Al tientallen jaren laten wetenschappelijke studies zien dat kunst een krachtig middel kan zijn om stress en pijn bij patiënten te verminderen. Kunst draagt bij aan een gevoel van comfort en veiligheid in het ziekenhuis, en kan zelfs bijdragen aan een kortere opnameduur. Muziek helpt patiënten omgaan met ingrijpende behandelingen en versterkt het gevoel van menselijkheid en verbondenheid in een vaak klinische omgeving.

“Vooral voor kinderen in behandeling kan kunst helpen om echte verbinding te ervaren met hun ‘ziekenhuisfamilie’,” zegt Van den Berg. “Dat gaat niet alleen om hun dierbaren, maar ook om de zorgverleners en de musici die bij het traject betrokken zijn.”

Het doel van het programma is om kinderen in het ziekenhuis een gevoel van verbondenheid en normaliteit te geven. Ferdinand Lewis licht toe: “Deze musici zijn getraind om nauw aan te sluiten bij wat een kind nodig heeft, zonder ooit druk te zetten. Als een kind zich goed genoeg voelt om muziek te horen – en zéker als het wil meedoen – dan maakt dat iets in hen wakker: het deel dat nieuwsgierig is, vrolijk, en vrij om zelf keuzes te maken.”

Voor ouders kan dat moment ook van grote waarde zijn. “Hun kind even echt goed zien voelen – hoe klein het moment ook is – helpt ook hen zich weer even normaal en verbonden te voelen,” aldus Lewis.

Voor Ciska Ruitenberg en haar Muziekmaatjes-team draait het project om veel meer dan muziek alleen. “We komen niet met een vast programma,” zegt ze. “Het gaat om aanwezig zijn en inspelen op wat een kind of gezin op dat moment nodig heeft." Soms is dat een rustig deuntje, soms ontstaat er spontaan een nieuw liedje. Het zijn kleine momenten, maar ze kunnen echt het verschil maken.”

Meer weten over muziek voor kinderen in ziekenhuizen?

Wetenschappelijke studies tonen aan dat live muziek kinderen in het ziekenhuis kan helpen emoties te reguleren, angst te verminderen en zich meer op hun gemak te voelen in de stressvolle omgeving (Giordano et al., 2020; Blackburn, 2020a; Bush et al., 2021). Muziek kan leiden tot een verlaagde hartslag en ademhaling, of tot een kalmte die in sommige gevallen het gebruik van medicatie kan verminderen (Colwell et al., 2013; Grebosz-Haring & Thun-Hohenstein, 2018).

Live muziek kan kinderen helpen hun aandacht te verleggen van pijn en ongemak bij medische handelingen (Sundar et al., 2016; Uggla et al., 2019). Bij langdurige ziekenhuisopnames is live muziek in verband gebracht met een verminderd gevoel van passiviteit en een groter gevoel van controle – vooral wanneer de muziek persoonlijk of geïmproviseerd is (Colwell et al., 2013).

Muziek kan zelfs in een klinische omgeving een gevoel van normaliteit en verbinding creëren, waardoor families en zorgverleners zich meer een “ziekenhuisfamilie” voelen (Blackburn, 2020b; Giordano et al., 2021). Voor ouders kan deelname aan de interventie hun gevoel van betrokkenheid bij de zorg voor hun kind versterken, wat op zijn beurt helpt om zowel ouder als kind zich veiliger en meer gesteund te laten voelen (Preti & Welch, 2011; Yates et al., 2018).

Blackburn, C. (2020a). Family members' perceptions of a Singing Medicine project in a children's hospital. Nursing Children and Young People, 32(1), 23–29.

‍Blackburn, C. (2020b). Music-making for hospitalized children and their families: A qualitative thematic analysis of Music-Making Sessions in a UK children’s hospital. Music and Medicine, 12(1), 45–56.

‍Bush, A. M., O'Malley, A., & Peterson, B. M. (2021). Music therapy as an adjunctive treatment in the management of stress for patients being weaned from mechanical ventilation. Journal of Music Therapy, 58(1), 14–36.

‍Colwell, C. M., Edwards, R., & Hernandez, E. (2013). The use of music therapy in pediatric oncology: A case review. Music Therapy Perspectives, 31(2), 162–166.

‍Giordano, F., Rutigliano, C., De Leonardis, F., Rana, R., Neri, D., Brienza, N., & Santoro, N. (2021). COVID-19 and absence of music therapy: Impact on mother-child dyad during invasive procedures in pediatric oncology. The Arts in Psychotherapy, 75, 101839.

‍Grebosz-Haring, K., & Thun-Hohenstein, L. (2018). Music therapy for children and adolescents. European Journal of Pediatrics, 177(6), 919–923.

‍Preti, C., & Welch, G. F. (2011). Music in a hospital setting: A multifaceted experience. British Journal of Music Education, 28(3), 329–345.

‍Sundar, S. S., Kim, J., & Zhang, B. (2016). Music for pain relief: Effects on pain intensity and perceived control over pain. Journal of Music Therapy, 53(4), 441–459.

‍Uggla, L., Mårtenson Blom, K., Bonde, L. O., Gustafsson, B., & Wrangsjö, B. (2019). An explorative study of qualities in interactive processes with children and their parents in music therapy during and after pediatric hematopoietic stem cell transplantation.

Yates, T., Stanyon, M. R., & Sampson, E. L. (2018). The role of music therapy in the care of hospitalized children: A systematic review of literature. Journal of Pediatric Nursing, 43, 45–52. 

‍